Wie is Helena?
Ons HelenaHuis is vernoemd naar de Oude Helena kerk. De kerk staat in het centrum van Aalten. In het in 2022 geopende HelenaHuis gaat onze aandacht vooral uit naar Helena. Flavia Julia Helena (Augusta), Helena van Constantinopel of Sint-Helena (circa 248 – circa 329) was de moeder van de Romeinse keizer Constantijn de Grote. Aan haar wordt de ontdekking van diverse belangrijke relikwieën toegeschreven. Ze wordt vereerd als heilige in onder andere de Rooms Katholieke kerk. Helena werd waarschijnlijk in de niet meer bestaande stad Drepanum geboren, in de landstreek Bithynie (tegenwoordig in Turkije). Er zijn ook bronnen waaruit zou blijken dat Helena is geboren in Skrip op het eiland Brac (thans in Kroatië) in de Adriatische zee. Ze stamde uit een lage sociale klasse. Volgens sommigen was ze dochter van een herbergier.
Constantijn
Helena maakte kennis met de Romeinse militair Constantius Chlorus en baarde diens zoon Constantijn. Na de echtscheiding trouwde Constantius vervolgens met de stiefdochter van keizer Maximianus en werd later zelf keizer. Na zijn dood in 306 volgde zijn zoon Constantijn hem op en werd Helena, als moeder van de keizer, een belangrijke figuur aan het keizerlijk hof, dat zich toen in Trier bevond. In het jaar 324 kreeg ze van Constantijn de eretitel ‘Augusta’. Augusta was een Roneinse keizerlijke die werd gegeven aan keizerinnen en geëerde vrouwen van de keizerlijke families. Het was de vrouwelijke vorm van Augustus.
Wat heeft Helena voor ons betekend?
Evenals haar zoon bekeerde Helena zich tot het christendom. Omstreeks het jaar 325 ondernam ze een reis door het oosten van het Romeinse Rijk. Volgens de beschrijving die kerkvader Eusebius van haar omzwervingen door Palastina geeft in zijn Vita Constantini, hield ze zich voortdurend bezig met bidden, het uitreiken van aalmoezen, het bezoeken van heilige plaatsen en het stichten van kerken.
Het graf van Jezus
Verder had ze zich voorgenomen het ware graf van Jezus te vinden, wat haar zou zijn gelukt. Volgens de overlevering wist Helena tevens het Heilig Kruis, het kruis waaraan Jezus stierf, op te sporen. De vindplaats van het Heilige Kruis werd haar in een droom aangewezen. Dankzij de verslagen van Eusebius verleende de Kerk haar de status van heilige. Haar naamdag valt op 18 augustus in de Rooms-Katholieke Kerk. Helena is in de christelijke kunst vele malen uitgebeeld, meestal met het kruis, zowel op tekeningen, schilderijen, fresco’s, iconen, gebrandschilderde ramen, beelden en reliëfs. Het bekendste is wellicht haar marmeren standbeeld in de Sint Pieters basiliek in Rome en in Aalten op een secco in de Oude Helenakerk samen met haar zoon Constantijn.
Heilige Helena
Sint Helena is de patroonheilige van het dorp Aalten. Voor zover bekend staan hier ook de enige Helenakerken van Nederland, de Oude- en Nieuwe Helenakerk.
